Inspecteurs hullen zich in
stilzwijgen
Het contact tussen de wapeninspecteurs en de Iraakse autoriteiten
verloopt vrijwel zonder incidenten. Spectaculaire ontdekkingen lijken
tot nu toe uit te blijven, wat ongerustheid wekt in de VS.
ROTTERDAM, 14 DEC. Na ruim twee weken inspecteren
lijken de VN-inspecteurs in Irak eindelijk op sterkte te komen. Het
totaal aantal inspecteurs staat nu op 98 en zou in het nieuwe jaar
nog kunnen oplopen tot 300. Driekwart van de aanwezige inspecteurs
komt van UNMOVIC dat toeziet op chemische en biologische wapens en
raket-ontwikkeling. Een kwart is in dienst van de IAEA dat nucleaire
installaties bezoekt.
Het dagelijkse aantal inspecties is in de loop van de twee weken toegenomen
van slechts drie in de begindagen tot bijna tien in de laatste dagen.
Gisteren werden ook de eerste wrijvingen gemeld. Bij een onaangekondigd
bezoek van UNMOVIC aan het bedrijf Al Mussaib, een opslagplaats voor
bestrijdingsmiddelen, moest urenlang gewacht worden tot een medewerker
met sleutels verscheen. De inspecteurs besloten daarop diverse vertrekken
te verzegelen maar raakten in conflict met de aanwezige Irakezen over
de procedure. Voor het eerst werd direct contact opgenomen met het
daarvoor opgerichte 'crisisbureau' van de Iraakse regering.
Van Iraakse zijde is verklaard dat men niet had verwacht dat er op
vrijdag geïnspecteerd zou worden. Tot nu toe gebeurde dat ook
niet, zoals er ook op de dag van het suikerfeest (5 december) niet
werd geïnspecteerd. In het verleden leidden inspecties op islamitische
feestdagen tot grote irritatie. Juist deze week hadden de Irakezen
waardering uitgesproken voor het getoonde respect voor de islamitische
tradities.
Voor het overige verloopt het contact tussen Irak en de inspecteurs
van UNMOVIC en IAEA tot dusver vrijwel vlekkeloos. Elke dag, na afloop
van de inspecties, wordt door UNMOVIC-woordvoerder Hiro Ueki in Bagdad
een kort overzicht gegeven van de verrichte werkzaamheden. Bijna steeds
voegt hij er een korte blijk van waardering voor de Iraakse behulpzaamheid
aan toe.
Ook het onaangekondigde bezoek op 3 december aan een van Saddam Husseins
presidentiële paleizen, dat duidelijk ergernis wekte, verliep
volgens plan. De inspecteurs, die de aangetroffen Irakezen prompt
alle bewegingsvrijheid ontzegden (de zogenoemde 'freeze' die in resolutie
in 1441 is opgenomen) werden in niets gehinderd. Vier jaar geleden
leidde het voornemen een presidentieel paleis onaangekondigd te inspecteren
bijna tot een schietpartij. Nu zijn zelfs zonder moeilijkheden militaire
complexen doorzocht.
Donderdag werden UNMOVIC-inspecteurs zelfs uitgenodigd voor het bijwonen
van een proeflancering van een raket met een korte dracht. De inspecteurs
kregen de gelegenheid de raket te inspecteren voor hij werd afgevuurd.
Het is Irak in resolutie 687 (1991) toegestaan raketten met een dracht
van hoogstens 150 kilometer te ontwikkelen en produceren.
Over wát de inspecteurs aantreffen worden nauwelijks mededelingen
gedaan. Ook over de uitkomst van het bezoek aan de in het westen zeer
gewantrouwde Al Tariq-fabriek, die fenol en chloor produceert (bruikbaar
voor gifgas), is niets inhoudelijks bekendgemaakt. Daaruit mag overigens
niet, is in de marge duidelijk gemaakt, de conclusie worden getrokken
dat er dus niets onregelmatigs is gevonden. De inspectie-resultaten
worden eenvoudigweg opgezouten tot de eerste rapportage aan de Veiligheidsraad.
Die moet voor 27 januari binnen zijn.
Uit de dagoverzichten die Hiro Ueki verstrekt (te raadplegen op de
websites van UNMOVIC en IAEA) valt af te leiden dat de inspecteurs
maar weinig echt nieuwe fabrieken en instellingen bezoeken. Ook zijn
niet alle inspecties onaangekondigd. Soms is de bestemming van de
inspecteurs ruim van tevoren bekendgemaakt om de Irakezen de kans
te geven controle-apparatuur die voor 1998 was aangebracht te demonteren.
Dat betreft dan luchtfilters waarvan de inhoud moet worden geanalyseerd.
Het merendeel van de controle-apparatuur, identificatie-labels en
verzegelingen uit de periode UNSCOM (die eind 1998 eindigde) blijkt
te zijn verdwenen of verbroken. Dat was geen verrassing: de beelden
van de UNSCOM-controle camera's konden ook buiten Irak worden opgevangen
en alin 1998 werd zichtbaar dat de camera's werden afgesloten toen
UNSCOM definitief het veld ruimde.
De weinige echt nieuwe, onbekende bedrijven die werden geïnspecteerd
blijken UNSCOM en IAEA, zoals Ueki meedeelde, voornamelijk te kennen
van een lijst die Irak eerder opstelde. Tijdens technisch vooroverleg
in Wenen, eind september, overhandigde de Iraakse delegatie vier cd-rom's
met een lijst van bedrijven die in principe ook aan een wapenprogramma
zouden kunnen meewerken (dual use bedrijven). Hoe bruikbaar die lijst
is valt te bezien. Het wekte hilariteit dat de inspecteurs op hun
vierde inspectiedag (2 december) een bezoek brachten aan drie fabrieken
waar zo te zien uitsluitend gin werd gestookt. Aangenomen mag worden
dat de befaamde mobiele productie installaties voor biologische wapens,
die al in 1999 in een boek van inspecteur Scott Ritter werden beschreven,
niet op de lijst voorkomen. Ze zijn nog niet gevonden.
Het uitblijven van spectaculaire ontdekkingen lijkt in de VS en Groot-Brittannië
ongerustheid te wekken. Steeds vaker wordt ergernis uitgesproken over
het behoedzame, diplomatieke optreden van UNMOVIC-leider Hans Blix.
In het bijzonder wordt hem kwalijk genomen dat hij van Irak nog niet
de lijst loskreeg met namen van wetenschappers die bij de wapenprogramma's
waren betrokken. Resolutie 1441 verplicht Irak tot het afgeven van
die lijst, maar zegt niet wanneer dat moet gebeuren.
Britten en Amerikanen koesteren hoge verwachtingn van de indringende
ondervraging van de wetenschappers, desnoods - of bij voorkeur - in
het buitenland. De enkele Iraakse technicus die daarnaar gevraagd
werd, zei er niet over te piekeren zich in het buitenland te laten
verhoren.
